Historische Vereniging Schiedam | |
| > Startpagina > Historische Vereniging Schiedam > Het tijdschrift Scyedam > Overzicht van de opgenomen artikelen uit het blad 'Scyedam' | |
Scyedam 84-4 / Schiedam in oude foto's (10) - Polyantha
door W.P. Rook
oorspronkelijk verschenen in 'Scyedam', 10e jaargang, no. 4, 1984
Oude foto's en hoogtepunten hebben meestal iets gemeen. Het worden doorgaans geen oude foto's als ze niet de beelddragers van hoogtepunten zijn. Of het hierbij om een familiefeestje gaat of een plaatselijke gebeurtenis doet aan deze stelling niets af. In het laatste geval betreft het dan meestal wel een gebeurtenis die een hele stad aangaat en welke, op de lange duur, voor een steeds kleiner wordende kring, een echte herinnering blijft. Als het dan ook nog om een feit gaat, dat gelegenheid krijgt om zijn indrukken gedegen achter te laten, dan zullen het in evenredige mate sterke herinneringen zijn. En als er dan in groten getale foto's zijn gemaakt, dan blijft ook de herinnering veel langer bestaan.
Tot de gebeurtenissen die de kwalificatie 'hoogtepunt' verdienen behoort de POLYANTHA. Maar anders dan het had moeten zijn, heeft de Polyantha nooit de waardering gekregen die zij verdiende. Hiervoor zijn verschillende oorzaken aan te wijzen. Het bestaan is te kort geweest, er hebben te weinig mensen kennis kunnen nemen van het gebodene en er zijn te weinig foto's gemaakt die de herinnering ondersteunen. Het verhaal over de Polyantha begint eigenlijk al in 1938. De economische crisis, die sedert 1929 voor een grote werkloosheid zorgde, beïnvloedde ook in Schiedam het leefklimaat. Op initiatief van onze stadsgenoot H.A.M. Roelants was een comité gevormd dat een bloemententoonstelling in het Volkspark wilde organiseren. Dit zou dan in 1939 moeten gebeuren en veel mensen uit den lande naar Schiedam moeten lokken. Hierdoor zou de bedrijvigheid toenemen, wat weer ten goede zou komen aan de burgerij en de middenstand in het bijzonder. Om deze bloemententoonstelling tot iets moois en groots te maken moest het een 'vollegronds' bloemenfestijn worden. Daarmee zou Schiedam een primeur hebben, want tot dan toe had men tentoonstellingen van bloemencomposities die wel geweldig mooi waren, maar, omdat ze opgebouwd waren uit snijbloemen, geen langere levensduur kenden dan 3 à 4 weken. Zeer bekend waren als zodanig de 'Flora' in Heemstede en de 'Prima Vera' in de Nenijtohallen in Rotterdam.
Om dit plan te verwezenlijken moest men het Volkspark ter beschikking krijgen, dit park zou aangepast moeten worden en men had geld nodig. Het nodige werk kon heel goed door werklozen worden uitgevoerd. Dat vond men tenminste in dat comité en toen men deze plannen en ideeën bij de gemeenteraad op tafel had gelegd, kon ook het college daarmee instemmen. Er waren wat tegenwerpingen, vooral tegen het op zondag geopend zijn, maar toch kreeg het comité waar men om vroeg.
De eerste poging
Zo gebeurde het dat in het najaar van 1938 zo'n 120.000 bollen en knollen de grond van het Volkspark ingingen. De vele plant- en kleurvariaties zouden dan in het komende voorjaar voor een wondermooie kleurenpracht zorgen. Dat dit zou gebeuren nam men als vanzelfsprekend aan. Het gebeurde toch immers altijd zo? En stond het tuinwerk niet onder de bezielende leiding van Geurtsen, de opzichter van de plantsoenendienst? Die zekerheid bleek zeer betrekkelijk te zijn. Een wel zeer ongewoon strenge vorst deed alles kapotvriezen en vrijwel al het gedane werk was voor niets geweest.
De tweede poging
Gelukkig had de gemeenteraad begrip voor de situatie en toen het comité kenbaar maakte dat men het nogmaals wilde proberen werd opnieuw geld en mankracht gegeven zodat men nieuwe gewassen kon kopen en toevertrouwen aan de aarde. Ook de werklozen werden weer ingezet. Nu men enig inzicht en ook wat meer tijd had, kon men ook gelijktijdig de opzet verbeteren en de tentoonstelling daardoor ook attractief maken. In die opzet slaagde men dan ook volkomen. Weer gingen vele duizenden bollen en knollen de grond in. Het jaar daarop zouden deze dan zorgen dat, door hun verschillende bloeitijden, in het park altijd perken met bloeiende planten zouden staan. Samen met de bloeiende heesters zou het een lust voor het oog van de bezoekers zijn. Men noemde de tentoonstelling 'POLYANTHA'. De naam is gevormd uit de griekse woorden POLY en ANTHUS die 'veel' en 'bloemen' betekenen. Antha is de meervoudsvorm en zo betekent bet woord eigenlijk niets meer dan 'veel bloemen'.Inmiddels veranderde er het nodige in het wereldpolitieke gebeuren. Toen op 1 september 1939 de wereldoorlog uitbrak (aanval op Polen) zag het er voor ons land ook niet bepaald rooskleurig uit. Toch gingen de plannen voor de Polyantha gewoon door en ondanks de steeds groter wordende oorlogsdreiging, verrichtte Jhr.Mr.Dr. H.A. van Karnebeek als commissaris der Koningin in Zuid-Holland op 28 april 1940 de opening. Met de vele genodigden werd het een heel feest. Bij die opening waren zo'n 500 schoolkinderen aanwezig, die het Polyanthalied ten gehore brachten. Na de officiële handelingen maakte het gezelschap een wandeling over het terrein. Onder hen bevonden zich o.a. de Belgische gezant en zijn echtgenote.
Het 'Polyantha' terrein
's Middags mocht het publiek komen kijken. Met duizenden liepen zij de hekken door. Direct achter de ingang, in het verlengde van de Penninglaan gelegen, was het eerste hoofdterrein. Hier trekt een stromende beek met rotstuin de aandacht. Er zwommen vissen in die beek, evenals eenden en zwanen. Deze laatsten, tussen de ontelbare bloemen, leverden vele liefelijke tafereeltjes op.Dan naar het tweede hoofdterrein waar weer andere perken met bloemen en bloeiende struiken stonden. Het leek wel of het ene plekje mooier wilde zijn dan het andere. Vooral 's avonds met de feeërieke verlichting waande men zich in sprookjesland. Tussen de beide hoofdterreinen lag de tentoonstellingshal. In een eductieve opstelling, door Rijkswaterstaat beschikbaar gesteld, werd zichtbaar gemaakt, hoe Nederland zijn strijd tegen het water voerde. In een grote maquette, met rijzend en weer dalend waterpeil, was te zien hoe ons land beschermd werd door het dijkenstelsel. Eerder mochten bezoekers van de Wereldtentoonstelling in New York zich verbazen over dit stukje techniek en de daarbij gedemonstreerde kunde van waterbeheersing, waar ons land al zo beroemd om was. De Polyantha had ook hiermee een Nederlandse primeur. In een ander deel van het park was een aparte hoek voor de kinderen. Een snoephuisje was de grote trekpleister waar kinderen hun fantasie van Hans en Grietje waarheid zagen worden. Zij konden rustig doorspelen als vader en moeder even in de nabijgelegen bijenstand gingen kijken. Met de vele bloeiende bloemen en bloesems in het park was het voor de bijen daar een waar eldorado. Voor het publiek was deze stand met de natuurkundige expositie een trekpleister.
Zo waren er een kruidentuin, kassen met tropische planten, kunstgevels met bloemen versierd, een proefkeuken, een kinderdierentuin en in de plantsoenen waren beeldhouwwerken van verschillende kunstenaars neergezet.
Er was ook zo veel te zien en te beleven. In het 'Boerendorp' waar een verzameling gebouwtjes in cirkelvorm stonden opgesteld, werden op het ingesloten pleintje demonstraties gegeven door klompenmakers en mandenvlechters. En in de winkeltjes waren allerhande artikelen te koop. Het zou daar echter niet compleet zijn geweest als men er ook de inwendige mens niet kon versterken. In een wat eenvoudige, goedkope sfeer was dat mogelijk in de 'Taveerne Rijnbende'. Maar als men in een wat meer luxueuze entourage zou willen dineren dan stond de staf van de heer Westra klaar in het restaurant 'De Koe Op Zolder'.
Twaalf dagen slechts duurde het feest. Ongestoord namen vele duizenden mensen kennis van het gebodene. Toen viel op die tiende mei de grote klap. Het was oorlog!
De 'Polyantha' na uitbreken van de oorlog
Polyantha ging dicht. Maar, omdat het bestuur meende dat zij een bijdrage zou leveren tot de normalisering van het gewone leven, besloot men op 16 mei het park weer open te stellen. Men verlaagde toegangsprijzen en probeerde het bezoekersaantal omhoog te brengen. Langzamerhand kwamen de bezoekers terug. Zelfs in groten getale en, ondanks de miserabele toestand, werd de Polyantha toch nog een succes. Meer dan honderdduizend bezoekers brachten in 1940 een bezoek aan het Volkspark. Er werden wandelmarsen georganiseerd waarvan de route door het bloemrijke park leidde. Bijna elke avond was er op het muziekpodium wel iets te doen. Orpheus, Crescendo en Harpe Davids uit eigen stad en vele andere groepen en orkesten uit den lande kwamen op de Polyantha een uitvoering geven. Tot tweemaal toe gaf Jacob Hamel met honderden kinderen een zanguitvoering. Het verhaal gaat dat deze man, Jood zijnde, na het optreden gearresteerd zou zijn. Dat de Polyantha een succes is geworden is mede een gevolg van de zorg, die men aan de organisatie besteedde. Vanaf het station hoefde men de richtingsbordjes maar te volgen. Vanuit Rotterdam kon men met een speciale busverbinding tot aan het Julianapark komen. Op de NS-stations stonden reclameborden en in winkels werden zelfs zegelakties gevoerd waarmee men gratis toegang tot de Polyantha kon krijgen. Op de scholen werden tekenwedstrijden georganiseerd en was er als klap op de vuurpijl een grootse dahliawedstrijd aan het eind van de tentoonstelling. Zo werd het park in september gesloten. Het succes (dat was het, gezien de omstandigheden ongetwijfeld) was er de reden van, dat men toen het besluit nam om, als het enigszins mogelijk zou zijn, in 1941 de toeganshekken toch weer te openen. Maar duidelijk was dat censuur, Duitse propaganda en de oorlogstoestand op zich hun stempel hebben gedrukt op de animo van het publiek om een bezoek te brengen aan het park. Mooi was het park wel, zelfs mooier dan het eerste jaar, omdat bepaalde heesters nu pas voor de eerste keer bloeiden en de andere voller en mooier waren geworden.Zelfs in 1942 en 1943 was de Polyantha geopend. Maar bij het publiek was de lol er helemaal af. Men had helemaal geen trek in de Duitse propaganda, die op allerlei manieren gebracht werd. Bovendien was er, op een niet meer te achterhalen datum, een verdwaalde bom in het park gevallen. De heer Straver had, naast zijn bloemenwinkel in de Sint Liduinastraat, ook een winkel op de Polyantha. Deze winkel werd door de bom grotendeels verwoest.
De resten van de bebouwing, die eind 1943 spoedig in verval raakten, zijn opgeruimd voorzover ze niet in de potkachels van de Schiedammers voor wat extra warmte hebben gezorgd.
Polyantha was mooi. De, weinig bekende, foto's wijzen het uit. Polyantha was waard te blijven en uit te groeien tot een attractie van groot formaat. Dat het dat niet geworden is is een gevolg van de oorlog. Beslist niet door het vermeende falen van het stichtingscomité, dat in 1938 het initiatief nam om te komen tot de eerste Nederlandse vollegronds bloemententoonstelling.
POLYANTHALIEDJE
Tekst en muziek van A. Baan
Waar eenmaal groen en grienden lagen,
En wuifde welig wilgenrijs.
Waar snip en waterhoen en reiger
Nog rustig vonden woon en spiis,
Waar eertijds nog de Maasstroom heerste,
Zijn golven stuwde over 't land,
Daar is ons Sterrebos verrezen,
Daar schiep Schiedam zijn lustwarand!
Daar rijst nu schaduwrijk geboomte
Dat rust en vree den steedling biedt,
Daar zingen blij gewiekte zangers
Nu ongestoord hun vreugdelied.
Daarjuigt de dart'le kinderschare
Bii 't spel op 't mollig grastapeet
Daar ligt, door kwekerskunst geweven,
Een duizendkleurig bloemenkleed!
Nu Polyantha feest gaat vieren
Bij bloemenweelde en kleurenpracht,
Nu lentezon met gouden stralen
Zo blijde door het lover lacht,
Nu kan de kinderstem niet zwijgen
Op Polyantha's feestgetij,
Want bloemenreine Godes kindren,
Zij stemmen 't kinderharte blij.
Maar, bloemples, na Uw tijd van bloeien,
Wilt gij hier toch niet bliiven staan?
Men wijst U hier in de plantsoenen
Dan wel een blijvend plekje aan!
Gij dringt toch van dit heerlijk hoekje
De kindren niet voor immer weg?
Want heus, wij kunnen het niet missen:
Toe, lieve Flora's kindren, Zeg?
| > Startpagina > Historische Vereniging Schiedam > Het tijdschrift Scyedam > Overzicht van de opgenomen artikelen uit het blad 'Scyedam' |